Bij een bijzondere verjaardag
Israël is jarig – vieren of vergeten?
Israël viert een bijzonder jubileum: de 70ste verjaardag. Er zijn weinig staten die elk lustrum zo uitbundig vieren en waarvan de verjaardag en het bestaan zelf zoveel emoties oproept. Israël is een staat als alle andere, met de instituties die bij een moderne staat horen. Tegelijkertijd wordt Israël niet als ‘gewone’ staat gezien: niet door zijn supporters, niet door zijn tegenstanders, niet door grote delen van zijn eigen bevolking.
Het stempel van bijzonderheid heeft Israël ten eerste te danken aan zijn ontstaansgeschiedenis als project van het zionisme, de politieke beweging binnen het Jodendom die een reactie was op de Jodenvervolgingen van de 19e eeuw in met name Rusland. De Sjoa, de moord op de Joden door de nazi’s, heeft de verwezenlijking van dit project versneld. Dat voor het ontstaan van de Joodse staat de Palestijnen, de Arabische inwoners van het gebied, de prijs betaald hebben, wordt in het enthousiasme voor het zionistische project niet altijd onderkend.
Israël is ook ‘bijzonder’ omdat het permanent bedreigd en belasterd wordt. Een voorbeeld van het laatste is het disproportionele aantal veroordelingen van Israël door allerlei organisaties van de VN, vaak op het initiatief van landen die op het gebied van mensenrechten zelf een modderfiguur slaan.
De staat Israël is bijzonder omdat het land Israël voor Joden een bijzondere historische en religieuze betekenis heeft. In de Joodse heilige geschriften en de liturgie klinkt de band met het land en bijzonder Jeruzalem steeds weer door. Echter, ook voor in het christendom en de islam en deze stad een bijzondere plaats. Dat wat Joden binnen en buiten Israël als ergerlijke bemoeizucht en zelfs ongezonde fixatie van derden op ‘hun’ staat zien komt uiteindelijk voort uit onvermijdelijke betrokkenheid. Die betrokkenheid wordt echter problematisch als ze de historische en religieuze rechten van het Joodse volk ontkent of, erger nog, het bestaan en de politiek van de Joodse staat als excuus gebruiken voor het discrimineren, mishandelen en zelfs vermoorden van Joden.
Ook voor katholieken is Israël niet zomaar een land. De Heilige Stoel onderhoudt sinds 1993 officiële diplomatieke betrekkingen met Israël zoals hij met andere landen doet, en tegelijk is het Vaticaan zich bewust van de bijzondere betekenis van het land voor Joden. De politieke lijn is helder: veiligheid en vrede voor Israël met daarnaast een eigen staat voor Palestijnen en een bijzondere positie voor Jeruzalem. Dat betekent niet dat er binnen de Kerk geen verschillende stemmen klinken. Geharnaste steun voor Israël zoals in sommige protestantse kringen is een zeldzaamheid onder katholieken. De Katholieke Raad voor het Jodendom heeft als dialoog-organisatie een bijzondere belangstelling en sympathie voor Israël. Daarom feliciteren wij met het OJEC en anderen van harte alle inwoners van Israël.
Tegelijk zijn we ons ervan bewust dat er binnen onze kerk verschillende stemmen klinken. Daarom hebben we twee personen die ieder op hun manier met Israël betrokken zijn gevraagd te reageren op 70 jaar Israël. Zij schrijven op persoonlijke titel wat het 70-jarig jubileum van Israël bij hen oproept, wat hun hoop is en wat hun zorgen zijn. Is 70 jaar Israël een reden voor vreugde –de KRJ meent van wel! Of zullen we dit feest maar liever vergeten?
Tineke de Lange, beleidsmedewerker KRJ en secretaris van de Bisschoppelijke Commissie voor de relatie met het Jodendom
‘Adam waar ben je? Kain waar is je broer?’ – door Gied ten Berge
De herdenkingen van 100 jaar Balfour declaration, 50 jaar bezetting en 70 jaar Israël, dus ook van de Nakba, ze inspireren me niet.
Ik blijf me natuurlijk warmen aan Israëlische groepen, zoals de Rabbi’s for Human Rights en Breaking the Silence, Parents Circle, B’Tselem, aan hun moed en doorzettingsvermogen. Ook warm ik me bijvoorbeeld aan de christelijke Palestijnse boer Daoud Nassar die zijn bedreigde stukje land gebruikt om jongeren in zijn ‘Tent of Nations’ bijeen te brengen. Gaan ze het redden? Mijn grote zorg is van niet. Omdat ‘eigen volk eerst’ het overal in de wereld aan het winnen lijkt.
Kan het anders? God zelf leert dat het anders moet. Vorig jaar publiceerde bij een reeks nationale herdenkingen in Israël rabbijn Jeremy Milgrom een paraschat onder het dubbele motto ‘Adam waar ben je?’ en ‘Kain waar is je broer?’ Het is niet toevallig, zegt hij, dat er in de Scheppingsverhalen van Adam en Eva, de Hof van Eden, enzovoorts nog geen sprake is van een Joods volk, terwijl Abraham pas elf hoofdstukken later verschijnt. Het Bijbelse verhaal is ‘in den beginne’ namelijk universeel, het gaat over ons allemaal. Het is een fundamentele tekst over de menselijke verantwoordelijkheid die onze beschaving op twee morele vragen stoelt: ‘Adam waar ben je (hoofdstuk drie) en ‘Kain, waar is je broer Abel?’ (hoofdstuk 4).
Het zijn eigenlijk twee vragen waar ook de Rechten van de Mens nog altijd het antwoord op zijn. En dus niet die onacceptabele wedervraag: ‘Ben ik mijn broeders hoeder?’ Aldus rabbijn Milgrom, een van de oprichters van de Rabbis for Human Rights.
Mijn wensen? Dat burgers van Israël, Palestina en zoveel meer staten, ook wij, diep gaan nadenken over ons aller ware begin. Vergeet dan eens even die staten; stuk voor stuk waren het toch geschiedenissen van broedermoord? Kunnen we dan wel zonder ‘familie’? Misschien niet, maar we zouden zelf wel meer bewuste, verantwoordelijke verwantschappen moeten aangaan: met díe nu nog kleine menselijke families in het Land die in staat blijken bruggen te bouwen en gerechtigheid te doen.
Gied ten Berge is socioloog en katholiek theoloog, werkte voor IKV en Pax Christi, mede oprichter van Kairos Palestina in Nederland en eerder voorzitter van het Steuncomité Israëlische Vredes en Mensenrechtenorganisaties (SIVMO).
De Joodse Staat en de Westbank: een vooruitblik – door Joop Butti
Op 24 april 1950 werd de Westelijke Jordaanoever (´Westbank´) formeel geannexeerd door het toenmalige Jordanië. De Palestijnen die er woonden kregen automatisch het Jordaanse staatsburgerschap. Dit gebied werd door Israël in de Zesdaagse Oorlog van 1967 op Jordanië veroverd en wordt heden door Israël beschouwd als van strategisch belang.
Na decennia van terreur stelden de Oslo akkoorden (1993/1995) een drievoudige gebiedsindeling voor: Joodse nederzettingen onder Joods zelfbestuur, Palestijnse steden en dorpen onder Palestijns zelfbestuur en het platteland onder lokale verantwoordelijkheid van een Palestijnse ordedienst met een Joodse militaire presentie als achterwacht. Mede door de voortgaande joodse uitbreiding van nederzettingen op de Westbank verklaarde Mahmout Abbas in 2015 de Oslo akkoorden voor failliet, wat de Palestijnen voor Israël feitelijk rechteloos maakte.
Het ziet ernaar uit dat de annexatie van de Westbank door Israël blijvend zal zijn. De internationale gemeenschap kan echter niet toelaten dat een bevolkingsgroep permanent rechteloos blijft onder een militaire overheersing. Vroeg of laat zal Israël aan de Palestijnen op de Westbank – binnen een ´relatieve autonomie´ – rechten moeten verlenen. Of een blijvende annexatie of incorporatie tot een nieuwe uitstroom van Palestijnen naar Jordanië zal leiden, of tot een vorm van integratie, of tot een combinatie van beide zal de toekomst leren.
Het is mijn grootste wens dat de Staat Israël zal voortbestaan en die wens is tegelijk mijn grootste zorg, want dit voortbestaan is allerminst gegarandeerd. Er zal een oplossing zal komen voor de Palestijnen op de Westbank. De ´twee staten oplossing´ is in 70 jaar geen oplossing gebleken. Een vorm van integratie op den duur lijkt echter niet onmogelijk. Misschien wordt het tijd dat de internationale gemeenschap de ´twee staten oplossing´ gaat heroverwegen. Niet in de laatste plaats in het belang van de Palestijnen op de Westbank.
Joop Butti is pastoraal werker in het aartsbisdom Utrecht, studeerde theologie in Amsterdam, o.a. bij rabbijn Yehuda Ashkenazy. Hij reist jaarlijks naar Israël, volgt de Israëlische media op de voet en heeft ook in Nederland intensief contact met Israëlische vrienden.
