Kan de kerk prima zonder Israëltheologie?
Enkele maanden geleden plaatste dominee Jan Offringa het artikel De kerk kan prima zonder Israëltheologie op de website Liberaalchristendom.nl. Kort daarna besteedde dagblad Trouw er aandacht aan in de vorm van een interview en een samenvatting van zijn betoog met daarop reacties vanuit het kerkelijk veld. Dit artikel in Trouw leidde tot erg veel reacties. Een (kort) gesprek met Offringa die nog steeds reacties ontvangt.
Door: Greco Idema
Kun je in een paar zinnen aangeven wat de kern was van jouw artikel op Liberaalchristendom.nl?
“Mijn artikel mondt uit in het voorstel dat de Protestantse Kerk haar kerkorde aanpast door te schrappen dat de kerk onopgeefbaar verbonden is met het volk Israël. Onder andere omdat het een vage en multi-interpretabele uitspraak is. Niemand weet goed wat hiermee precies wordt bedoeld. Beter kan de kerk zich mijns inziens verbinden aan de onopgeefbare strijd tegen antisemitisme en breder tegen elke vorm van discriminatie op grond van ras en geloof.
Daarvoor heb ik aangegeven dat we vanuit de schrijversgroep van het boek Liberaal christendom grote interesse hebben voor de joodse traditie maar geen behoefte aan een theologie waarin Israël een aparte plek krijgt. Daarvoor zie ik geen goede reden. Jodendom en christendom zijn twee tradities die wel gezamenlijke wortels hebben maar door de eeuwen heen sterk uiteen zijn gegroeid en nu prima op eigen benen kunnen staan.”
Hoe waren de reacties? Welke reactie heeft je het meest geraakt?
“In de krant kwamen een paar felle reacties van mensen die meenden dat ik de band met het jodendom wilde doorknippen, wat geenszins het geval is. Net als met andere godsdiensten hecht ik aan een goede band en een open dialoog. In die reacties viel me op hoe slecht ook goed opgeleide mensen lezen als ze vermoeden dat er iets geschreven wordt wat hen niet aanstaat. Er wordt je van alles in de mond gelegd, terwijl nauwelijks recht wordt gedaan aan wat je aan de orde stelt.
Over de mail kwamen veel positieve reacties van mensen die het moedig vonden dat ik deze thematiek heb aangesneden, omdat je bij voorbaat weet dat het gedoe geeft. Heel bijzonder vond ik de reactie van een gemeentelid dat me terzijde nam om me persoonlijk te bedanken. Veel mensen durven niet openlijk over deze thematiek te praten omdat dan al snel het verwijt van antisemitisme klinkt. In mijn geval was er slechts een enkeling die iets in die richting suggereerde. Die wijze van framen staat een goed gesprek vaak in de weg.”
Heb je bereikt wat je wilde bereiken?
“Deels wel en deels niet. In mijn optiek is het goed dat deze dingen met enige regelmaat worden aangekaart zolang er veel verwarring en verdeeldheid heerst op dit gebied. Dan is het zinvol om de beurt de discussie nieuw leven in te blazen en de kerk te waarschuwen voor vage formuleringen die zich op den duur tegen haar kunnen keren. Ik merk echter ook hoe snel er defensief gereageerd wordt. Enerzijds door mensen die zich aan de joods-christelijke dialoog wijden, anderzijds door wie zich met het kerkelijk beleid bezig houden. Zij voelen zich blijkbaar aangevallen als je bepaalde vragen stelt of keuzen kritisch tegen het licht wilt houden. Dat zou ik graag anders zien.”
Is er een verschil in de reacties als het gaat om leden van protestantse en katholieke kerken?
“Ik heb het gevoel dat de katholieke wereld duidelijker taal spreekt. Daar kent men geen ‘raad voor kerk en Israël’, zoals de protestanten die hebben, maar een ‘katholieke raad voor het jodendom’. Dan is klip en klaar dat je het over twee religieuze tradities hebt. Men zal er ook niet aan een ‘zondag voor kerk & Israël’ doen, zoals de protestanten. Verder denk ik dat de katholieke wereld meer in contact staat met christenen in het Midden-Oosten en daarom niet eenzijdig van een onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël zal spreken. Want geldt zo’n verbondenheid niet evenzeer naar anderen?”
Kunnen we binnenkort een vervolg op het artikel verwachten?
“Er zou eens een veelkleurige bundel met artikelen uit verschillende hoeken van onze kerk moeten komen. Dat kan de PKN van haar krampachtigheid bevrijden en het onderlinge gesprek goed doen. Zelf wacht ik eerst maar eens twee ontwikkelingen af. Om te beginnen is er binnenkort op het landelijke dienstencentrum een overleg met meerdere betrokkenen. En de PThU in Amsterdam houdt a.s. woensdag, op 7 november, voor geïnteresseerden een studiemiddag over ‘Wat heeft de kerk met Israël?’.”
Greco Idema is eindredacteur van de website van de Katholieke Raad voor het Jodendom
