Recensie van ‘Van Hoofd tot Hart – 48 Mussar-lessen om je leven te transformeren’
Met een dubbel ‘Woord vooraf’ wordt duidelijk dat het gebruik van dit boek voor een breed publiek bedoeld is. Het eerste is geschreven door rabbijn Menachem Sebbag (van Amos, de Amsterdamse Modern Orthodoxe Synagoge), en het tweede door rabbijn Joram Rookmaaker (werkzaam bij de Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam).
Door: Cor Sinnema
Van Hoofd tot Hart is een ‘studieboek’ om een persoonlijke spirituele transformatie te ondergaan volgens de Mussar-traditie. Dat is een eeuwenoude joodse methode die zich baseert op de ethische regels van de Tora in brede zin. Deze regels zijn beschreven in het bekende traktaat Pirkee Avot, de Spreuken der Vaderen, en worden traditioneel in de weken tussen Pesach en Sjavoeot, tijdens de Omertijd, bestudeerd. Dit traktaat is het bekendste deel van de Misjnai (mondelinge Tora). Tora is niet alleen bedoeld om te ‘lernen’ met het hoofd, maar ook om te ‘verwerven’ of te internaliseren in je gedrag. Op Sjavoeot (Wekenfeest) wordt de voltooiing van de bevrijding uit Egypte gevierd, maar ook de bevrijding van de mens.
Mussar (Hebreeuws voor ‘moraal’) omschrijft Alan Morinis als: “een schatkist van toepasbare wijsheid en leidraad voor innerlijk leven die in de joodse wereld gedurende de afgelopen duizend jaar is opgebouwd” (blz. 19). De omslag laat 48 kleurige ‘deurtjes’ of invalshoeken zien die evenzovele deuren openen naar spirituele inzichten. Geadviseerd wordt om wekelijks één hoofdstuk te lezen en de bijbehorende oefeningen te doen, en een dagboekje bij te houden waarin wordt opgeschreven wat er die dag goed, of juist niet goed is gegaan met betrekking tot die eigenschap. Terugkijkend zul je zien hoezeer je gegroeid bent in spirituele zin. Elk hoofdstuk beslaat 4 à 5 bladzijden en er worden veel bekende joodse rabbijnen en Wijsheidsleraren geciteerd, die verdiensten hebben in de Mussar-traditie. Deze traditie begint in de 18e eeuw bij rabbijn Luzzatto, een vooraanstaande Italiaans-Joodse rabbijn, die ook een tijd in Amsterdam heeft gewoond. De methode wordt in verschillende landen gebruikt en kent veel volgelingen of aanhangers. Mussar blijkt een beproefde methode om door middel van oeroude Joodse kennis, eigentijds ontwikkeling bezig te zijn balans en harmonie te vinden in je eigen leven. In veel gevallen gaat het om het ontdekken van wijsheden die ieder al in zich heeft, het is ontwikkelen van een “luisterend hart”.
Ter gelegenheid van de Nederlandse vertaling heeft de uitgever een boekpresentatie georganiseerd op 7 juli via Zoom. Behalve de auteur (helemaal uit Vancouver), vertaler en promotoren namen er ongeveer evenveel mensen deel als er ‘poorten’ zijn. Opvallend is de vermelding dat twee weken na inlevering van de Nederlandse vertaling door Henri Jules Vogel zijn vrouw Marga overleed. Alan Morinis stond stil bij de Nederlandse vertaling van Avot door ‘vaderen’. Hij pleit ervoor dit te verstaan als ‘beginsel’ of ‘principe’. De 48 Mussar-lessen zijn het best te beschouwen als basisprincipes voor het menselijk leven.
Mussar lijkt me een toegankelijke en praktische manier voor persoonlijke ontwikkeling en spirituele groei. Die methodes zijn er meer en een vergelijking met kabbala en enneagram dringt zich op. Ik moest ook denken aan de ‘geestelijke oefeningen’ en mystiek. Ze helpen alle om terug te keren naar wie je ten diepste bent.
Het bijzondere van Mussar is dat deze methode zich op eeuwenoude joodse bronnen baseert. De lessen moeten in een groep beoefend worden om de waarde ervan te kunnen ontdekken. Belangstellenden kunnen contact zoeken via www.mussar.eu.
Boekgegevens
Van Hoofd tot Hart. 48 Mussar-lessen om je leven te transformeren, Alan Morinis, Mastix Press, 2020, 263 blz. ISBN 9789492110244, € 21,95
Cor Sinnema is secretaris van de Katholieke Raad voor het Jodendom
