Recensie van ‘Brieven aan Camondo’

Musée Nissim de Camondo werd begin vorige eeuw gebouwd door de rijke joodse Fransman, graaf Moïse de Camondo. Hij schonk het na zijn dood in 1935 aan de Franse Staat. Het stofvrije huis bevindt zich aan de Rue de Monceau in Parijs, een straat waar meer joodse gezinnen hebben gewoond. Ook de verre familie van de schrijver (de Ephrussi’s) had er een huis. De Waal kreeg de kans terug te keren naar die tijd en het lukt hem zich dankzij een uitvoerig familiearchief in te leven in de bewoners van dit bijzondere huis.

Door: Cor Sinnema

De joodse bankier Moïse bouwde het voor zijn kunstverzameling. Ook na zijn scheiding kon hij zich een luxe leven veroorloven met veertien man personeel, onder wie een butler, een huishoudster en gouvernante voor zijn kinderen. Het fraaie stadspaleis met alle pracht en praal, glitter en glamour, wordt door De Waal minutieus beschreven. Hij noemt het een ‘huis als een vitrine’. Het huis en de kunstcollectie waren bedoeld voor zijn zoon Nissim (Hebreeuws voor ‘wonder’), die op 24-jarige leeftijd als Frans soldaat tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1917 omkwam. Zijn kamer in het huis is nog volledig intact en wordt ‘als een schrijn’ en een rouwplek bewaard. De Waal besteedt veel aandacht aan de kunstverzameling, met name aan het porselein dat Moïse bijeengebracht heeft, want ook De Waal is keramist en weet waarover hij schrijft.

Het boek bestaat uit 58 fictieve brieven die De Waal aan Moïse schreef. Deze vorm is een vondst: hij kan telkens weer een andere gedachte of onderwerp aansnijden, waardoor de hele geschiedenis van deze joodse Franse familie zich langzaam ontvouwt. Dankzij de uitvoerige archieven en foto’s, die bewaard zijn gebleven, slaagt De Waal er in een tamelijk helder beeld te geven van dit bijzondere huis, hoe het werd gebouwd, ingericht en bewoond.

Joden konden dankzij de Revolutie in 1791 volledig Frans staatsburger worden. Het moeizaam verworven Franse staatsburgerschap wordt deze familie tijdens de Duitse bezetting weer ontnomen. Nissim had zijn leven gegeven voor Frankrijk en Moïse heeft Frankrijk een onberispelijk herenhuis vol decoratieve kunst geschonken. Het is schrijnend om te lezen hoe een gegoede geassimileerde Frans Joodse familie vanwege hun afkomst werd vermoord.

Edmund de Waal schreef met deze joodse familiekroniek een prachtig eerbetoon!

Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch en was tot voor kort bestuurslid van de KRJ