Theologische ongelukken
Eind augustus ontving Rome een brief van de vooraanstaande Israëlische rabbijn Aroussi. Daarin sprak hij zijn zorgen uit over enkele passages in een catecheseles van paus Franciscus over Paulus. In zijn uitleg van de Galatenbrief lijkt de paus te suggereren dat de joodse Wet heeft afgedaan en dat de vervulling van de Bijbelse beloften exclusief in Christus gezocht moet worden. De rabbijn vraagt zich af hoe dit te rijmen valt met de veranderde houding van de Kerk tegenover het Jodendom en de positieve rol daarin van paus Franciscus zelf.
Door: Tineke de Lange
Intussen heeft de Amerikaanse theoloog Phil Cunningham zich over de kwestie gebogen en bereidt in Rome kardinaal Koch een antwoord richting het Israëlische opperrabbinaat voor. Blijft de vraag: hoe kan het dat dit soort theologische ongelukken nog steeds gebeuren? In het bijbelonderzoek, met name de brieven van Paulus, is sprake van nieuwe perspectieven en nieuwe inzichten, juist onder invloed van de dialoog tussen christenen en Joden. Er zijn zelfs Joodse geleerden die zich met Paulus bezighouden. Dat was vijftig jaar geleden ondenkbaar geweest.
Natuurlijk, het duurt altijd even voordat ontwikkelingen in de academische wereld doorwerken in de hele geloofsgemeenschap. De ‘gemiddelde katholiek’ is bijna 60 jaar na Vaticanum II nog steeds weinig vertrouwd met de Bijbel – zie de ingezonden brief in Trouw van 3 september van een katholieke lezeres die aangeeft moeite te hebben met de kruiswoordpuzzels omdat daarin zoveel Bijbelse namen voorkomen. Maar een belangrijke oorzaak voor de achtergebleven sensitiviteit voor Joodse gevoeligheden en zienswijzen in kringen van theologen m.i. is de verkokering van het theologisch bedrijf. Je kunt als katholieke exegeet nog zoveel aandacht schenken aan de Joodse lezing en achtergronden van de Bijbel, als dat binnen de eigen collegezaal blijft en maar mondjesmaat verder komt in de systematische theologie, kerkgeschiedenis, moraaltheologie enzovoort blijft het half werk. Dit is geen verwijt, en ik weet dat er echt positieve stappen gezet zijn. Maar er zou veel meer moeten en kunnen gebeuren binnen de hele breedte van de katholieke theologie.
Tenslotte een eenvoudige check voor al die goedwillende theologen en pastores die zich hiervan bewust zijn en zich afvragen hoe ze in onderwijs en verkondiging in ieder geval de grootste pijnpunten kunnen vermijden. Stelt u zich voor dat er voor u in de collegebank of kerkbank een Joodse student of gast zou zitten. Zou u dan zeggen wat u zou zeggen als hij of zij hier niet zat?
Tineke de Lange is exegeet en beleidsmedewerker van de Katholieke Raad voor het Jodendom
