Een uniek gebeuren: bisschop en sofeer schrijven aan nieuwe Torahrol
Marcel Poorthuis was in Erfurt na de antisemitische aanslag in Halle en werd uitgenodigd voor een bijzondere dienst in de synagoge.
Door: Marcel Poorthuis
Afgelopen oktober was ik voor enkele dagen in Erfurt waar het Max Weber Kolleg een groot project over rituelen heeft lopen. Mijn lezing ging over Abraham als rituele gestalte, en wel rond de maaltijd met de bezoekers, de regels voor de gastheer en voor Sarah als vrouw, alsook de besnijdenis.
Kerkvaders en rabbijnen willen daarover nog wel eens van mening verschillen! Judith Frishman, onze gewaardeerde oud-collega, leidde de discussies op professionele wijze. Het bijzondere was evenwel dat ze mij daarna uitnodigde om in de liberale synagoge aanwezig te zijn bij het schrijven van de eerste letter van een nieuwe Torahrol. Wat was het geval? Duitsland is opgeschrikt door een aanslag op een synagoge in Halle, waarbij een man is vermoord. Het is ook niet de enige agressie vanuit extreem rechts jegens de joden in Duitsland; de dreiging is voelbaar geworden. Het laat zien dat de veelkoppige draak van het antisemitisme telkens weer de kop opsteekt, of het nu vanuit links is of vanuit rechts.
Blijk van solidariteit
De evangelische en katholieke kerk in Erfurt wilden graag een blijk van solidariteit aan de plaatselijke joodse gemeente geven. Deze stad heeft zelf een uiterst beladen verleden: in de Middeleeuwen is de hele joodse bevolking uitgemoord. De later teruggekeerde joden woonden veilig in Erfurt tot de Kristallnacht en daarna. De kerken zijn zich terdege bewust van dit zwarte verleden. Daarom besloten ze tot het mooie gebaar van het schenken van een nieuwe Torahrol. Het schrijven ervan, met ganzeveer, door een speciale sofeer, duurt enkele jaren.
Judith had terecht ingeschat dat ik het schrijven van de eerste letter een uniek gebeuren zou vinden. De toespraken van de evangelische bisschop Friedrich Kramer en de katholieke bisschop Ulrich Neymeyr waren indrukwekkend. Ik voelde wel een schok toen de katholieke bisschop eraan herinnerde dat daags na de Kristallnacht de bewoners zich spoedden naar het Sint Maartensfeest op het domplein, vrijwel over de glasscherven heen.
De oprechte spijt over dit gebeuren maakte echter tevens de weg vrij naar een betere toekomst van wederijds respect en solidariteit, zo voelden de aanwezigen in de synagoge. Wat toen volgde was zowel totaal onverwacht als uniek. De sefardisch-joodse sofeer, tevens orthodoxe rabbijn, werd bij het schrijven van de eerste letter Bet geholpen door eerst de ene, dan de andere bisschop. De arm van de sofeer moet namelijk stilgehouden worden om elke fout te vermijden. En zo zien we de bisschop zij aan zij met de sofeer gebogen over de Torahrol, bij het schrijven van de letter Bet. Het is de letter waarmee het woord Beracha begint: zegen. Moge het zo zijn!
Marcel Poorthuis is professor in de dialoog tussen de godsdiensten aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Bovenstaande foto werd gemaakt door Hennie Burggraaff.
