‘De lucht van Amsterdam maakt wijs’

Amsterdam en de joodse gemeenschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vanaf dat joden zich aan het begin van de zeventiende eeuw in de stad vestigden, maakten zij deel uit van het mozaïek van de stedelijke samenleving. Zij ontwikkelden zich tot trotse Amsterdammers met een eigen Amsterdams-joodse identiteit.

Die lokaal-joodse identiteit is de focus van de oratie van Bart Wallet op woensdag 26 oktober a.s. in Amsterdam, waarin betoogd wordt dat dit een diepere en eerdere vorm van joodse integratie is dan de eind-achttiende-eeuwse en negentiende-eeuwse emancipatie en integratie in de Nederlandse natiestaat.

De moderne joodse geschiedenis is lange tijd bestudeerd vanuit de lens van integratie van joden in de natiestaat. Die focus heeft als gevolg dat vroegmoderne joodse gemeenschappen vaak als geïsoleerd en gesegregeerd worden voorgesteld, terwijl de emancipatie tot integratie en assimilatie leidt. In deze programmatische oratie wordt betoogd dat een kritische joodse stadsgeschiedenis nieuwe inzichten biedt in hoe joden via het lokale niveau zich verankerden in de stedelijke context. De sterke concentratie op natie en nationalisme blijkt lokale en diasporistische identiteiten deels onzichtbaar gemaakt te hebben. De stad Amsterdam, die in de achttiende eeuw uitgroeide tot de grootste joodse gemeenschap van Europa, fungeert daarbij als voornaamste casus. Daarbij wordt zowel aandacht besteed aan de positie van joden in de Amsterdamse stedelijke samenleving als de grote betekenis van Amsterdam in de bredere mondiale joodse wereld.

Prof. dr. B.T. Wallet, hoogleraar Joodse studies: vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis, in het bijzonder in Amsterdam: ‘De lucht van Amsterdam maakt wijs’. Grondlijnen voor een kritische joodse stadsgeschiedenis.