‘Dit is de poort van de hemel’
Op Kerstavond 2024 gaan de heilige deuren in Rome open ter verwelkoming van het Jubeljaar 2025. Dit gebaar verbeeldt het openen van de weg naar de verlossing door Christus en is gebaseerd op teksten als Joh. 10,7-9, Luc. 11,9 en Openbaring 3,20. In die teksten gaat niet zozeer om de deuren zelf, maar om hun functie: toegang bieden. In de Hebreeuwse Bijbel wordt in deze context vooral het woord ‘poort’ gebruikt.
Door: Tineke de Lange
Met ‘poort’ wordt in de Bijbel op de eerste plaats de stadspoort bedoeld. De ruimte achter de poort vormde het centrum van het economische (2 Kon. 7,1) en politieke (1 Kon. 22,10) leven van de stad. Het was de plaats waar recht gesproken werd en zaken werden geregeld (zie Deut. 16,18; Ruth 4,1). Daarnaast staat de ‘poort’ voor kracht en bescherming (Gen. 24,60; Ps. 107,16).
De poort heeft ook de symbolische betekenis van toegang tot God. In Psalm 118,18-19 bijvoorbeeld is sprake van ‘poorten van gerechtigheid’, die leiden naar de Eeuwige. Door die poorten gaat de rechtvaardige naar binnen. Twaalf poorten, vormen de toegang tot het ideale, herstelde Jeruzalem dat de naam ‘de Eeuwige is daar’ draagt (Ez. 48,30-35). Misschien het bekendste voorbeeld van de poort als verbinding met het goddelijke vinden we in Genesis 28,17, de droom van Jakob. Jakob realiseert zich dat de plaats waar hij ligt het ‘huis van God’ en ‘de poort van de hemel’ is.
Na de verwoesting van de tempel werd in het jodendom de spirituele betekenis van de ‘poort’ steeds belangrijker. De gebeden namen de plaats in van offergaven en de ‘poort van de hemel’ werd de plaats waarnaar zij opstegen. Die poort staat altijd open. Bijzonder is daarom de naam van het slotgebed van Grote Verzoendag: Neïla, ‘het sluiten van de poorten’. Daarbij smeekt de gemeenschap God om de poort van de hemel open te houden en niet te sluiten, zodat de laatste smeekbeden de hemel bereiken.
De gebeden zelf worden ook gezien als ‘poorten’. Zij bieden immers toegang tot de Eeuwige. Vandaar de naam van een bekend Amerikaans liberaal-joods gebedenboek: ‘Gates of Prayer’.
Tineke de Lange is exegeet en beleidsmedewerker van de Katholieke Raad voor het Jodendom. Bovenstaande tekst is geschreven in het kader van het Jubeljaar 2025 voor de nieuwsbrief van het bisdom Den Bosch. Deze bijdrage is onderdeel van een reeks over de achtergronden en rituelen van het Jubeljaar.
