KRO-NCRV’s Kruispunt: Een monument van namen

102.000 namen, in bakstenen gefreesd. Samen vormen zij het Nationaal Holocaust Namenmonument dat op 19 september in Amsterdam wordt geopend. Het laat de volle omvang van de Holocaust zien: 102.000 namen van Nederlandse Joden die in concentratiekampen zijn vermoord of zijn omgekomen tijdens transporten en dodenmarsen.

Dit monument, een initiatief van het Nederlands Auschwitz Comité, werd mede mogelijk gemaakt door crowdfunding: 84.000 mensen in Nederland adopteerden voor 50 euro een van de namen. In een uitzending van KRO-NCRV Kruispunt op 13 september a.s. (22.45 uur NPO2) vertelt een aantal van hen over hun – vaak zeer persoonlijke – beweegredenen zich over een naam te ontfermen.

In het geheugen gegrift
Zoals Riet van der Chijs-Smit (89). Zij adopteerde de naam van haar buurmeisje, Sophia Abrams. Riet was er als 11-jarige getuige van dat Sophia (14) door Duitse soldaten werd opgehaald en gedeporteerd. Naar Westerbork, zoals later bleek, en daarna naar Auschwitz, waar ze bij aankomst werd vergast. Het beeld van Sophia die werd weggevoerd staat bij Riet nog steeds op haar netvlies. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het haar leven bepaald heeft, zegt de inmiddels tot het jodendom bekeerde Riet. KRO-NCRV Kruispunt keert met Riet terug naar Haarlem, waar Riet en Sophia in dezelfde straat woonden.

Beladen erfenis
Maaike Boot (49) bladert in een oud poëziealbum. Het behoort toe aan het meisje wier naam Maaike adopteerde: Bertha Franco Mendes. Samen met een babyboek kreeg Maaike ze van haar oma. Zij kreeg ze van haar beste (joodse) vrienden toen ze werden opgeroepen voor transport. Maaike’s oma zou het babyboek en poëziealbum bewaren tot Bertha met haar ouders weer terugkwam. Maar het gezin kwam niet terug en uiteindelijk werd Maaike de hoedster van deze beladen erfenis. Maaike laat het laatste gedicht in het poëziealbum zien, uit 1942. Daarna blijven de bladzijden leeg. Bertha werd op 18 oktober 1944 in Auschwitz vermoord. Ze werd 11 jaar.

Opdat we niet vergeten
Zoals Riet en Maaike zijn er velen, Joodse en niet-joodse mensen, die een naam hebben geadopteerd. Van hun vermoorde familieleden, van het jeugdvriendje van hun vader. Van joden die in het huis hebben gewoond waar zij nu wonen. Er zijn ook veel adopteerders die geen persoonlijke connectie hebben met joodse mensen maar het wel heel belangrijk vinden (‘een morele plicht’) dat deze namen tastbaar vereeuwigd worden.

Vergeten is ballingschap
Een joods gezegde luidt: Vergeten is ballingschap, herdenken is verlossing. Wij mogen dit niet vergeten, dat is de boodschap van het Namenmonument. Het is tegelijkertijd een waarschuwing aan de wereld van vandaag, waarin uitsluiting en onverdraagzaamheid nog steeds actueel zijn.

Kruispunt, maandag 13 september om 22.45 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.

Bron: KRO-NCRV