Recensie van ‘Mozes’ nalatenschap – Mensenrechten in historisch perspectief’
Onlangs is verschenen bij uitgeverij Damon Mozes’ nalatenschap – Mensenrechten in historisch perspectief van Herman M. van Praag. Cor Sinnema las het boek en schreef onderstaande recensie.
Door: Cor Sinnema
Volgens oud-hoogleraar biologische psychiatrie Van Praag ligt de bakermat van onze fatsoens- en rechtsregels in de Thora. Het God-idee voldoet aan een behoefte, die door drie geestesvermogens wordt gevoed. Hij noemt ze de trias religiosa: verwondering, verbeelding en romantisme (blz. 50). Deze opvatting werkt hij uit in zes delen met twee tot drie hoofdstukken, onderbroken door preambules, intermezzo’s en terzijdes.
In de eerste delen poneert hij zijn gedachten en spirituele ‘oneliners’, gebaseerd op het bekende drieluik dat sinds de Franse Revolutie als ideaal worden gezien. Hij is er heilig van overtuigd dat we de universele mensenrechten te danken hebben aan ‘zijn’ Joodse spiritueel erfgoed: “Het eerstgeboorterecht komt aan Mozes toe” (blz. 67). Hij laat zien dat anderen zich dat hebben toegeëigend en uitgewerkt in nobele uitspraken en verheven woorden, die hij ziet als tussenstations op weg terug naar de bron van alle mensenrechten: de Thora. Hij vindt dat de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger in Frankrijk uit 1776 en de Onafhankelijkheidsverklaring van Amerika uit 1789 in feite geen vooruitgang betekenden.
Het is boeiend om de geschiedenis, die hier en daar ook de geschiedenis van de kerken is, te lezen door de ogen van deze gelovige jood. Van Praag is lid van het joodse volk en een bewonderaar van het herboren Israël. Hij is geen historicus, maar houdt van zijn volk en steekt zijn trots niet onder stoelen of banken. De Franse en Amerikaanse basisdocumenten in de strijd voor een fatsoenlijke samenleving houdt hij tegen het licht van de Thora. Deze laatste ziet hij als “een leidraad voor een fatsoenlijk leven” (blz. 184).
Hij noemt enkele hoogtepunten uit de Mozaïsche zedenleer. Behalve herinneren, naastenliefde en respect, aandacht voor de vreemdeling en gerechtigheid valt zijn grote aandacht op voor de betekenis van het Woord. Hij citeert diverse regels uit de Thora en voorziet deze van zijn commentaar. “Veel van deze woorden zouden vandaag geschreven kunnen zijn. Ze worden in tal van landen nog steeds niet in acht genomen.” (blz. 200). Jammer is dat hij oude denkschema’s van vroegere christenen, de ‘God der wrake’ en ‘god der liefde’, nodig heeft om zijn gelijk te halen. In zijn Slotakkoord noemt hij zich een kind van Abraham, die hij “de wegbereider van de monotheïstische idee” noemt. Deze legde immers de grondslag voor een boekwerk dat later Thora zou worden genoemd en waaraan we de begrippen mensenrechten en fatsoen te danken hebben.
Qua stijl en sfeer doet zijn persoonlijke boek denken aan de commentaren bij de Thora van Jonathan Sacks, die het Jodendom “de bewaarder van een oude, maar nog altijd fascinerende droom” noemt. Het boek dwingt tot overwegen en heroverwegen.
Boekgegevens
Mozes’ nalatenschap. Mensenrechten in historisch perspectief. Herman M. van Praag. Uitgeverij Damon, Eindhoven, ISBN: 9789463403153, 259 blz. € 24,90.
Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch
