Recensie van ‘Bijbelwoorden van A tot Z’

De Bijbel heeft een heel eigen manier van spreken. In Bijbelwoorden van A tot Z behandelen Jean Bastiaens en Lieve Wouters bijna 100 woorden (97 om precies te zijn) “die vaak verkeerd begrepen worden, door de eeuwen heen betekenisverschuiving ondergingen of gewoonweg moeilijk te begrijpen zijn omdat ze in ons dagelijkse taalgebruik niet meer voorkomen.” Alle 26 letters van het alfabet worden gebruikt: elke letter bevat 4 artikelen, alleen de letter IJ heeft er 3 en de letters Q en X elk één.

Door: Cor Sinnema

Het zijn zesentwintig hoofdstukjes, die telkens met een geïllustreerde hoofletter beginnen. Daarnaast is er één enkele foto in het boek opgenomen. Deze is te vinden op bladzijde 78 en is gemaakt van het Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Hierop is de naam van Anne(lies) Frank te lezen. De foto staat afgedrukt bij het trefwoord Gedenken, dat als ondertitel heeft: “een kernbegrip in de Bijbel én in de eucharistie”. De uitgebreidere toelichting bij dit trefwoord legt kort en begrijpelijk uit dat het gaat om een herinnering uit het verleden die nieuwe toekomst mogelijk maakt.

De artikelen van Bastiaens en Wouters zijn één op één overgenomen van Kerknet, de portaalwebsite van de katholieke Kerk in Vlaanderen, inclusief de typografie. Alle bijdragen samen vormen geen woordenboek, maar zou ik eerder willen omschrijven als het begin van een encyclopedie, omdat ze veel informatie bevatten over het Bijbels woordgebruik en de ontwikkeling ervan. Lieve Wouters is webredacteur van Kerknet. Jean Bastiaens is nieuwtestamenticus en curator van het Bijbels Belevingscentrum Biblia in Brugge. Hij was eerder als directeur Bijbelhuis Zevenkerken betrokken bij de vertaling van het boek Van Abba tot Zondebok, dat bedoeld is om binnen de joods-christelijke dialoog Bijbelse misverstanden te voorkomen. Ook deze nieuwe verzameling Bijbelwoorden is hiervoor bedoeld. In het Ten geleide schrijven zij “Er valt heel wat goed te maken in de joods-christelijke relaties, alleen al door een correct woordgebruik en -verstaan. Ook daaraan willen wij met dit werk bijdragen.”

Het trefwoord Tora heeft een duidelijk statement als onderschrift. “Een van de grootste misverstanden van de Bijbel: Tora betekent niet ‘wet’ maar wel ‘onderrichting’, een wijze levensles. En dat maakt een groot verschil.” Daarna wordt in het artikel uitgelegd waardoor het misverstand kon ontstaan. Jammer is dat er wel gesproken wordt over ‘vijf boeken van Mozes’, maar dat er slechts twee met name genoemd worden en dan nog slechts en passant: Genesis en Exodus. Verder valt op dat van de Tora alleen het boek Leviticus een eigen lemma heeft gekregen. Maar wel een heel mooi!

Het maken van keuzes zorgt voor beperkingen. Er worden ook woorden besproken, die niet als hoofdtrefwoord zijn genoteerd. Ik zag dat de woorden priester en diaken uitgelegd worden onder het woord Oudsten. Het zijn niet alleen losse woorden, die aandacht krijgen. Er wordt ook een uitdrukking als trefwoord vermeld (oog om oog, tand om tand) en zelfs een (korte) zin: “Ik ben”. Bijzonder vind ik dat Jezus wel, maar God niet als trefwoord is opgenomen.

Dat zorgt er voor dat de gebruikswaarde beperkt zal zijn. Het is een heel handzaam en praktisch boek. Het zou zeker aan bruikbaarheid winnen als er een register in was opgenomen naar de ondergeschikte woorden en dat er naar andere trefwoorden zou zijn verwezen. Dat wordt natuurlijk veroorzaakt doordat de woorden als losse artikelen zijn verschenen en pas bij gelegenheid van dit boek bij elkaar zijn gekomen. Een boek is toch een ander medium dan een tweewekelijkse column op een website. Onduidelijk blijft waarom de reeks op Kerknet is gestopt. De pensionering van Jean Bastiaens kan daarvoor toch niet de reden zijn. Liever gezegd: het smaakt naar meer!

Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom ‘s-Hertogenbosch