Recensie van ‘De lijdende mens’
Een dichter, filosoof, psychiater en Bijbelwetenschapper schrijven in De lijdende mens elk vanuit hun eigen gezichtspunt een voorbeschouwing op het Bijbelboek Job. Hun essays beslaan de helft van dit nieuwe boek. De tweede helft bevat de volledige tekst van Job in de vertaling van NBV21. Het verhaal is zo’n 2400 jaar geleden geschreven in het Oudhebreeuws en wordt door christenen tot de Wijsheidsliteratuur gerekend. Het is een op zichzelf staand verhaal over het lijden van de rechtvaardige en onberispelijke Job.
Door: Cor Sinnema
Volgens de dichter Christophe Vekeman doet het boek Job wat goede literatuur altijd doet: meer vragen stellen dan antwoorden geven. Vragen als: Waarom ik? Wat doet lijden met een mens? Wat is Job zonder zijn vrienden? Dat zijn retorische vragen, die geen antwoord behoeven en ook uiteindelijk geen verklaring geven voor het lijden. Psychiater Esther van Fenema ziet de fases van het rouwproces zoals beschreven door haar bekende Elisabeth Kübler-Ross terug bij Job. Ook hij voelt zich in de steek gelaten. Van Fenema vraagt zich af of de leegte van het diepste dal ook niet het begin kan zijn van een nieuwe schepping. Filosoof Désanne van Brederode voert twee nieuwe vrienden ten tonele. Beiden komen uit het Oosten en brengen hun wijsheid mee in de vorm van een gedachte-experiment, waaruit de suggestie naar voren komt dat het lijden van Job een gevolg is van de fouten die zij in een vorig leven hebben gemaakt. Met haar verhaal illustreert zij hoe het verhaalgegeven van Job ook in een andere cultuur verteld zou kunnen worden.
Als laatste laat Bijbelwetenschapper Matthijs de Jong zien hoe elk tijdperk van de geschiedenis zijn eigen Job heeft gecreëerd. Het begon al toen de oorspronkelijke Hebreeuwse poëtische tekst werd vertaald in het Grieks en tevens werd ingekort. Daarna werd er een raamvertelling in proza omheen verteld met de nadruk op christelijke deugden als vroomheid en geduld. Iets dergelijks gebeurde opnieuw in de Latijnse vertaling van Hieronymus die het beeld van rechtvaardige en zondige Job liet samenvloeien in plaats van de vraag of hij een rechtvaardige of zondaar is. Tenslotte verschoof de aandacht weer naar de Hebreeuwse poëzie en blijken er drie mogelijke vertalingen van de slotgedachte. De lezer mag zelf bepalen welke het meest passend is.
Dit boek verschijnt op een actueel moment: het thema past uitstekend in de veertigdagen-, lijdens- of vastentijd als voorbereiding op Pasen. Het sluit ook aan bij de belangstelling van mensen die vijf jaar na dato terugkijken op het lijden dat vijf jaar geleden door de coronapandemie werd teweeggebracht. Het boek Job blijkt een vertelling te zijn over een universeel thema van voor alle tijden en culturen. De vertaling leest prettig. Uit alles blijkt de waardering voor dit poëtisch geschrift.
Boekgegevens
De lijdende mens. Perspectieven op lijden en troost bij het boek Job, door Christophe Vekeman, Désanne van Brederode, Esther van Fenema en Matthijs de Jong, NBG, Haarlem/Antwerpen, 2025, ISBN 9789089123329, 183 blz., € 19,95
Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom ‘s-Hertogenbosch
