Recensie van ‘Exodus – Mijn leven na Onorthodox’
Exodus – Mijn leven na Onorthodox van Deborah Feldman is niet het zoveelste boek over de verwerking van de generatie na de Holocaust, maar een aangrijpend persoonlijk tijdsdocument, waarin te leren is wat joodszijn behalve chassidiem en charediem ook kan betekenen: een cultuur, leef- en denkwijze, eten, taal met geheime codes. Deborah Feldman ontvluchtte de beklemmende strenge orthodox-joodse gemeenschap chassidische gemeenschap, waarover ze eerder het boek Onorthodox heeft geschreven. De vergelijking met de levensverhalen van Lale Gül, die brak met haar strenge islamitische gemeenschap, of Franca Treur, die uit de streng reformatorische kerk stapte, dringt zich op. Ook Deborah houdt een spiegel voor aan een ieder die op zoek is naar een integratie, assimilatie en eigen identiteit.
Door: Cor Sinnema
Deborah groeide op bij haar oma in een Amerikaanse gesloten gettoachtige joodse gemeenschap van oorlogsoverlevenden, “een wereld die leek op een achttiende-eeuwse Europese sjtetl”. Hier heeft ze alleen het Jiddisch als haar moedertaal leren spreken. In dit nieuwe boek beschrijft ze op een fascinerende manier de jaren die volgden: hoe ze eerst met haar zoontje Isaac als een vluchteling is weggegaan en na haar echtscheiding een reis door het leven maakte die eindigde op de avond vóór Pesach 2012 met een persoonlijke bevrijding. Haar vlucht werd een ontdekkingsreis naar haar Joodszijn.
Op haar zoektocht naar geluk en autonomie probeert ze haar joodse afkomst en verleden te begrijpen en te verwerken en vindt ze een nieuwe joodse identiteit. Na haar verzet en afkeer tegen haar strenge opvoeding zoekt ze uit of ze een soort universele Jood kan worden. Ze is “in Amerika opgegroeid zonder te weten wat het betekende om Amerikaans te zijn”. Door haar reizen hoopt ze dat probleem op te lossen. Ze staat er nog elke dag versteld van wat de wereld te bieden heeft.
Ze volgt het voetspoor van haar oma, die Auschwitz en Bergen-Belsen heeft overleefd. Haar reis naar het verleden ervaart ze als een soort bedevaart. Ze reist naar enkele Europese landen: Frankrijk (Parijs), Spanje (Andalusië), Hongarije, Zweden, Nederland en Duitsland naar de wortels van haar overgrootouders. Na haar “onverklaarbare Europaverslaving” besluit ze tenslotte zes jaar na haar vlucht om zich met haar zoon in Berlijn te vestigen en aan een nieuw leven te beginnen.
Toen ze als zeventienjarige werd uitgehuwelijkt hoopte ze dat het aan iemand zou zijn die er niet-joods zou uitzien. Ze blijkt op ‘lichte of blauwe ogen’ te vallen. Bomen en planten spelen steeds een grote rol in haar leven of het nu gaat om haar liefdesleven of de vele vormen die het jodendom kan aannemen. Ze leeft met de herinneringen van haar oma en herbeleeft die. Haar lijden werd haar eigen pijn. Haar vlucht uit de beklemmende gemeenschap levert trauma’s op en zorgt voor paniekaanvallen en nachtmerries, maar brengen haar uiteindelijk de vrijheid die ze zocht. Het is bijzonder om te lezen hoe ze zich staande houdt in alle werelden en dankzij nieuwe vrienden en vriendinnen voor zichzelf en haar zoon het ware geluk heeft gevonden.
Boekgegevens
Exodus. Mijn leven na Onorthodox, Deborah Feldman, Uitg. De Geus bv, Amsterdam, ISBN: 9789044544268, 2021, 349 blz., € 20,00 | Klik hier om het boek te bestellen
Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch
