Recensie van ‘Levenslessen van een rabbijn’
De bekende rabbijn Awraham Shalom Soetendorp werd tijdens de oorlog op 16 februari 1943 geboren. De bijna tachtigjarige rabbijn kijkt in het onlangs verschenen boekje Levenslessen van een rabbijn terug op zijn leven.
Door: Cor Sinnema
Zijn levenslessen zijn door Annemiek Leclaire opgetekend in tien hoofdstukjes en worden ‘geïllustreerd’ met veel bekende en onbekende dichtregels en wijsheden van chassidische leraren en andere leermeesters. Zo krijgt de lezer een mooi inkijkje in de drijfveren van de eerste rabbijn van de liberaal-joodse gemeente Den Haag, die het als motto meegaf: Tikwa lamrot hakol: hoop ondanks alles.
Soetendorp heeft een actief leven geleid en ontdekt hierin een doorgaande lijn. Veel van wat hij deed blijkt te zijn voortgekomen uit wat hij omschrijft als ‘een weg van overleven naar leven’. Als baby van drie maanden werd hij onder de naam Bobbie van der Kemp in een koffer met luchtgaten door het verzet van huis opgehaald en naar zijn onderduikouders op een voor zijn ouders onbekend adres in Velp gebracht. Wie dit verhaal nog niet kent, moet het beslist lezen. Hij ziet het als zijn taak om het opnieuw te vertellen, want schrijft hij: “Wij die in koffers en gewikkeld in dekens door verzetsmensen in veiligheid zijn gebracht en in huizen van opperste moed zijn opgevangen, behoren gaandeweg tot de laatste getuigen.” (blz. 133).
Door de jaren heen heeft Soetendorp nauwe contacten onderhouden met mensen uit andere spirituele tradities. Hij heeft aan de wieg gestaan van Religies voor Vrede, een ‘dakverband’ voor interreligieuze samenwerking voor natuurbehoud en mensenrechten. Hij ervaart het als een voorrecht om zoveel lessen te geven én te ontvangen, vooral van jongeren. Het permanent leren wordt verrijkt door de overdracht van ervaringen tussen de generaties over en weer. Hij gebruikt tussendoor veel joodse zegswijzen en gebruiken. Hij geeft uitleg van joodse feestdagen als Pesach en Jom Kipoer en gaat hierbij vooral in op wat hij erbij voelt.
Zijn levensbron bevindt zich thuis, rondom de tafel, zeker wanneer hij en zijn vrouw hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind ontvangen. In de spullen van zijn broer Bentzion, die begin 2021 overleed, werd een handgeschreven, vergeelde overdenking van zijn vader gevonden. De laatste regels luiden: “Misschien heiligen wij samen de sjabbat, de sjabbat van nooit stervende hoop met Hem.”
In zijn vrouw Sira heeft Soetendorp zijn esjet chajiel (sterke vrouw) gevonden. Hij beschrijft hoe zij al 57 jaar de zaterdagavond in het schemerige duister doorbrengen en na het zingen ‘dat de masjieach zal komen heel spoedig’ eindigen in een zucht van stilte. Dan wensen ze elkaar sjawoea tov – een goede week.
Volgens psalm 90 is tachtig jaar de leeftijd van de zeer sterken. Soetendorp had er maar drie maanden kunnen zijn, en nu wordt hij tachtig. Het mooiste rijmwoord daarna is natuurlijk: prachtig!
Boekgegevens:
Levenslessen van een rabbijn, Awraham Soetendorp en Annemiek Leclaire, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463822411, 160 pagina’s, 2023, € 15,-
Cor Sinnema is permanent diaken voor het bisdom ‘s-Hertogenbosch
