Verslag ICCJ-bijeenkomst 2025 in Warschau
Dialoog tussen Joden, christenen en anderen blijft nodig, meer dan ooit. Dat bleek op de ledenbijeenkomst van de Internationale Raad van Christenen en Joden (ICCJ), die van 29 juni tot en met 3 juli plaatsvond in Warschau, Polen. De ICCJ is een koepelorganisatie voor landelijke instanties die zich met de dialoog tussen en christenen en Joden bezighouden. Namens het Nederlandse OJEC nam Alexis Szejnoga deel aan de bijeenkomst.
Door: Alexis Szejnoga
Tijdens de excursies, gesprekken en workshops kwamen zowel de theologische en historische als praktische en actuele aspecten van de dialoog aan de orde. Op zondag ontving Professor dr. Barbara U. Meyer, werkzaam aan de Universiteit van Tel Aviv, de Seelisberg Prize voor haar onderzoek naar ‘gedeelde heilige tijd’ en de relatie tussen de Joodse sabbat en de christelijke zondag. Volgens haar worden die wellicht om de verkeerde redenen niet meer tegelijkertijd gevierd. Immers, vóór de sabbat werd Christus in het graf gelegd en ná de sabbat (“het was nog donker”, Joh. 20,1) vonden de vrouwen het graf leeg. Ze onderkende dat er nog wel wat hindernissen genomen moeten worden voordat Joden en christenen samen hun heilige dag kunnen vieren.
De maandagochtend stond in het teken van workshops in deelgroepen. Met name de workshops over de trilaterale dialoog (Joden, christenen en moslims) en de ‘deep listening’ methode om in dialoog te gaan waren erg inspirerend. De delegatie uit Australië oefende ons in het luisteren om te begrijpen, in tegenstelling tot het luisteren om van weerwoord te voorzien. Luisteren zonder verbaal te reageren en na twee minuten alleen rapporteren wat je gehoord, gezien en begrepen hebt. Wellicht enigszins geïnspireerd door de ‘gesprekken in de Geest’ van de synodale weg, was dit een goede oefening in het oprecht luisteren naar de ander.
Maandagmiddag stond in het teken van de bewogen geschiedenis van de Poolse Joden. Bij het Monument voor de Helden van het Ghetto werd een korte ceremonie gehouden waarbij psalmen werden gezongen en een tiental Joodse slachtoffers van het naziregime met naam en verhaal werden herdacht. Ter afsluiting legden de deelnemers een steentje op het monument als teken van aanwezigheid en herinnering. Hierna werd een bezoek gebracht aan het museum POLIN, waar in deelgroepen en onder begeleiding van een gids de vaste tentoonstelling over de geschiedenis van Joden in Polen werd toegelicht. Het dagprogramma werd afgesloten met een bezoek aan de Nożyk synagoge waar we ontvangen werden door de Poolse opperrabbijn Michael Schudrich. Hij vertelde hoe hij steeds meer te maken kreeg met mensen die er op volwassen leeftijd pas achter komen dat ze Joods zijn en vervolgens bij hem komen met vragen over hoe ze in kunnen groeien in de gemeenschap.
Op dinsdagochtend werd de tweede ronde workshops aangeboden. De eerste workshop die ik bijwoonde ging over de reacties van Joden en christenen in Amerika op de gebeurtenissen van 7 oktober 2023 en de daaropvolgende escalatie van geweld. In een eerlijke en open dialoog tussen Philip Cunningham (christen) en David Sandmel (Joods) werden de verwachtingen, teleurstellingen en hoopvolle ontmoetingen en gesprekken belicht. David vertelde dat hij vooral vlak na de aanval van Hamas op 7 oktober (2023) meer contact verwacht had van zijn christelijke vrienden en dat het uitblijven hiervan hem enigszins teleurgesteld had. Philip van zijn kant beschreef hoe hij als christen soms het gevoel had dat hij gedwongen werd vanuit zijn zorg en genegenheid voor Joodse vrienden en hun familie in Israël, partij te kiezen in een conflict waar hij naar eigen zeggen niet genoeg van af wist. Wat hielp waren open en eerlijke gesprekken, waarbij ruimte is voor nuance en complexiteit.
Tijdens de laatste workshop van de bijeenkomst vertelde Ophir Yarden van het Rossing Center, een instituut voor Onderwijs & Interreligieuze Dialoog in Jeruzalem, over onderzoek naar incidenten in Israël waarbij christenen het slachtoffer worden van beledigende of gewelddadige aanvallen door Joden. Zijn reflectie over de unieke dynamiek tussen Joden en christenen in Israël was verhelderend. Volgens hem is een van de factoren die meespeelt vooral psychologisch. Joden zijn zo gewend een minderheid te vormen dat ze zich zelfs in Israël, waar ze een numerieke meerderheid vormen, in conflicten opstellen als een minderheid: defensief en fel. Voor de christenen in Israël geldt juist het tegenovergestelde. Hoewel zij numeriek een minderheid vormen, gedragen ze zich zoals een meerderheid dat zou doen. Als meerderheid voel je je niet snel bedreigd en kun je een conflict met een zekere rust tegemoet treden. Hij was eerlijk over het feit dat het maar één van vele factoren is die meespelen en dat het moeilijk is om dit perspectief wetenschappelijk te toetsen. Maar ik denk zelf dat zijn reflectie niet alleen waardevol kan zijn voor Israël, maar voor iedere interactie tussen verschillende geloofsgemeenschappen.
Al met al was de ledenbijeenkomst van het ICCJ een enerverende en inspirerende reeks van gesprekken en ontmoetingen die door alle deelnemers als een verrijking werd ervaren. Met nieuwe energie en nieuwe ideeën keren de deelnemers terug naar hun eigen landelijke organisaties.
Noot van de redactie: De volgende grote conferentie van het ICCJ die open is voor alle geïnteresseerden in de dialoog tussen Joden, christenen en moslims zal in 2026 in Hannover (Duitsland) worden gehouden. Meer informatie over deze conferentie zal begin 2026 verschijnen op de website van de ICCJ.
Alexis Szejnoga is diaken in parochie St. Willibrord in Loon op Zand/Kaatsheuvel
