Verslag studiereis Auschwitz 1-5 december 2022
Van 1-5 december 2022 was ik op studiereis naar Auschwitz en Krakau met de Katholieke Raad voor het Jodendom. In oktober 1942 arriveerde hier Alexander Hamburger, de opa van mijn vader, om op deze plek samen met al die anderen vermoord te worden in de gaskamers. Ik kende de verhalen en de cijfers en wist van de verschrikkelijke en onmenselijke dingen die er gebeurd zijn. Als docent Levensbeschouwing hoort het overdragen van kennis en leren reflecteren over thema’s als ‘het kwaad’ in het algemeen en de holocaust in het bijzonder bij ons curriculum.
Door: Pauline Kraakman
We verzamelden op Schiphol en wat in eerste instantie als een groep onbekenden voelde, voelde al snel vertrouwd. Er bleken gedeelde opleidingen en achtergronden, gezamenlijke kennissen maar toch ook vooral verbinding in het geloof. Dit laatste kwam ook later tot uiting in de momenten van reflectie die waren ingebouwd in het programma, in de gesprekken aan tafel of tijdens de (vele) wandelingen en gezellige momenten in de kroeg. Licht tegenover donker en geloof en hoop tegenover het uitzichtloze zwart. Er werd gesproken over Dietrich Bonhoeffer, Edith Stein, de verhouding tot het Joodse volk en antisemitisme vroeger en nu, over ervaringen met ouderen in verzorgingshuizen en leerlingen op school.
De ervaringen van het bezoek aan Auschwitz zelf waren wisselend. Het was er rustig en het was er koud. Voor sommigen was de gids ongelooflijk waardevol met al haar kennis en voor een ander juist een afleiding bij het onbenoembare leed dat tot in de gruwelijke details zo zichtbaar werd. Voor mijzelf komen sinds de reis alle verhalen over oorlog nog harder binnen. Ik heb details gehoord die ik nooit meer zal vergeten en beelden op mijn netvlies die deze wereld een stukje zwarter maken. Ik wist het vooraf en toch overviel het mij. Na ruim 6 uur rondwandelen over het terrein van Auschwitz I en Auschwitz II kwamen we terug in het centrum. Dan is het fijn om elkaar te vinden bij een kop thee en het welbekende kringgesprek. Hoe nu verder? Wat hebben we gevonden? Wat doet het met ons en ons geloof? Wat doet het met mijn persoonlijke verhouding tot God? Voorzichtige antwoorden die nu, weken later, nog echoën in mijn hoofd en langzaamaan meer vorm krijgen.
De dag erna reden we naar Krakau en bezochten we de Schindler-fabriek; inmiddels een museum over de Tweede Wereldoorlog. Onze gids had zoveel te vertellen dat we na sluitingstijd buiten het museum het gesprek moesten afronden. Weer details, nog meer foto’s en weer werd alles een stukje concreter in mijn hoofd. Stapjes in de geschiedenis werden duidelijker en puzzelstukjes vielen in elkaar doordat verschillende verhaallijnen en perspectieven duidelijk naast elkaar werden gezet.
Sommigen gingen terug naar het hotel en anderen gingen in de avond de stad in. We gingen richting kerst en dat was in de mooie stad Krakau goed zichtbaar. Overal stonden versierde kerstbomen, de bekende kerststalletjes en er was een gezellige kerstmarkt. De ontspanning was meer dan welkom. Ook tijdens de twee dagen erna, toen we een kerkdienst bezochten, een stadswandeling maakten en toen we de reis afrondden in het Galician Museum ging de ontmoeting en daarmee de verdieping verder.
Ik wil dan ook nogmaals de Katholieke Raad voor het Jodendom, de groep en met name Günther Sturms bedanken, niet alleen voor het mogelijk maken van deze reis maar ook voor het in elkaar zetten van een mooi en waardevol programma.
Pauline Kraakman is docent Levensbeschouwing aan het Emmauscollege in Rotterdam
