Wat mij als jood het meeste aanspreekt in het christendom
Wat spreekt christenen het meeste aan in het jodendom en wat spreekt joden het meeste aan in het christendom? Elke maand op deze website een bekendere christen of jood die antwoord geeft op deze vraag. Deze maand: rabbijn Lody van de Kamp.
Door: Lody van de Kamp
Als jood sta ik ver weg van het christendom. De grote verschillen, zoals de drie-eenheid, de invulling van het Messiaans gedachtegoed, de afwijzing van het jodendom als zelfstandig geloofsgoed en nog heel veel meer, hebben ooit de weg geplaveid voor de grote afstand die ik tot op heden ervaar. De verschillen zijn zo groot dat ik eigenlijk theologisch niet anders kan denken dan dat het christendom in alle vormen die er bestaan niets meer kan zijn dan een deviatie van haar joodse wortels.
Pijnlijk
Dit gezegd hebbende besef ik dat dit voor veel christenen ‘pijnlijk’ kan zijn. Desondanks heb ik de opdracht aanvaard om door middel van dit artikel in te gaan op het verzoek toch eens bij mezelf na te gaan wat mij als jood eigenlijk het meeste aanspreekt in het christendom. En dit ook met u te delen.
Zoektocht
Wat mij heel erg aanspreekt in het christendom is wat ik definieer als: de ‘zoektocht’. Het is 1946. Onze samenleving krabbelt heel langzaam weer op als herrijzend Nederland uit die Tweede Wereldoorlog. Vijf jaar bezetting, de strijd, de bombardementen, de onderdrukking, het verzet, de Arbeitseinsatz, de ontberingen en de hongerwinter hebben een onbeschrijfelijke tol geëist. Maar nu is de vrede getekend. Binnen mijn joodse gemeenschap is er dan slechts sprake van leegte. Van het rijke joods gemeenteleven is na de Shoa, de Holocaust, nauwelijks nog iets over in ons land.
Binnen het christendom begint een zoektocht. Een kerkelijke zoektocht die met de geschiedenis van negentien eeuwen vóór nazi-Duitsland alleen maar smartelijk kan zijn. Het is een zoektocht die het christendom confronteert met het afschuwelijke gegeven dat de anti-judaistische uitspraken van de oude kerkvaders, het barbarisme tijdens de kruistochten, de vervolgingen van de inquisitie en de latere pogroms niet slechts rimpels waren in de judeo-christelijke geschiedenis. De zoektocht brengt het christendom tot het besef dat al deze gevolgen van de ontwikkeling van het christendom uiteindelijk de opmaat waren naar de Holocaust.
Het werd een zoektocht die alleen maar aarzelend kon beginnen. Het werd een nasporing die door de christelijke ziel sneed. Die alleen maar in strijd kon zijn met waar het christendom voorafgaand aan het einde van de Tweede Wereldoorlog voor stond.
Bewondering
En dan komt mijn bewondering. Voorzichtig werd nog eens teruggeluisterd naar die christelijke stemmen van allerlei denominaties binnen de kerk die zich wel vanuit het christendom hadden verzet tegen de jodenvervolging. Een verzet dat voor de desbetreffende predikant, pastoor of andere religieuze functionarissen vaak dramatisch afliep. Huiverend, twijfelachtig kwam het gesprek met het jodendom in die zestiger en zeventiger jaren op gang. Wijlen professor Berkhof sprak van ootmoed tegenover de jood. Maar de zoektocht ging verder. Er werd een Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC) opgericht. Professor Hans Jansen publiceerde zijn aanklacht Christelijke theologie na Auschwitz. De zoektocht naar de vernieuwde verhouding tot het jodendom werd vervolgd. “De weg die Israël opgaat is heilloos,” was de definitie van de staat Israël tijdens de Libanon-oorlog in de tachtiger jaar van de Nederlandse Raad van Kerken. Maar ook daarna zet het christendom haar tocht op weg naar het jodendom in ons land voort.
Israël, Palestina, Gaza, Judea, Samaria, het zionisme, de christelijke kerken in het Midden-Oosten, nu het drama in Gaza, de vreselijkheden op 7 oktober – allemaal zijn het componenten die ook bijna tachtig jaar na de Shoa de kerkelijke zoektocht naar een waarachtig bestaan met het jodendom vaak bemoeilijken.
Maar toch, de zoektocht gaat verder. Het gesprek gaat door. En dat bewonder ik als jood binnen het christendom. Want daar ligt de toekomst zowel voor kerk als synagoge in ons land. De onlosmakelijkheid van dit gesprek spreekt mij als jood het meeste aan in het christendom.
Lody van de Kamp is rabbijn, schrijver en publicist.
