Recensie van ‘Joods leven in de 21ste eeuw’
Leven Joden anders dan niet-Joden? Welke tradities, gebruiken, ideeën en gevoelens kenmerken het leven van Joden in de 21ste eeuw? Is het moeilijk om een Joods leven te leiden? Het antwoord op deze vragen hebben geleid tot dit nieuwe boek of, zoals schrijver Robert Jan Blom het liever noemt, een ‘documentaire’. Als veelschrijver heeft Blom vooral over politieke en bedrijfseconomische onderwerpen geschreven. In dit 150ste (!) boek beschrijft hij de diversiteit binnen de Joodse gemeenschap in ons land. Hij kiest voor een originele journalistieke opzet en begint bij de voortplanting, om te eindigen met tal van wetenswaardigheden waaronder een lijst van verboden activiteiten tijdens de sjabbat.
Door: Cor Sinnema
In tussenliggende hoofdstukken geeft hij informatie over verschillende stromingen, wetenswaardigheden, taalgebruik, kleding, dagindeling, de Joodse kalender en de Joodse tradities. Deze reeks weetjes wordt gelardeerd met zes interviews met bekende en onbekende Joden, wier leven illustratief is voor het Joodse leven. Onder hen bevinden zich Debora Maarsen (1941), die Ravensbrück heeft overleefd, Esther Speijer (1944), die naar Israël emigreerde en weer teruggekeerde naar ons land, Neriah Hadassah (1979) die zich van het katholicisme tot het orthodoxe Jodendom bekeerde en Letty Adelaar (1946), die van orthodox via liberaal Joods weer gematigd orthodox werd; en twee rabbijnen: de Spaans-Portugese Meir Villegas Henriques (1979) en de liberale Menno ten Brink (1958).
Joden zijn een minderheid in ons land. Sinds de Tweede Wereldoorlog wonen er 50.000 Joden, van wie een klein deel (ongeveer 11.000) als religieus bekend is. Ter vergelijking: ons land telt ruim een miljoen moslims. Blom probeert alle varianten van Joods leven te beschrijven, maar daarmee doet hij uiteindelijk het geheel geen recht. Vergelijkingen met andere godsdiensten past niet, vindt Blom, want Joden zijn allereerst een volk. Toch doet hij geregeld slordige uitspraken en gaat waarschijnlijk uit van een (oorspronkelijk) christelijk lezerspubliek, voor wie hij synagoge vertaalt met een ‘Joodse kerk’. Een zin als “Het respect voor de overleden persoon staat gelijk met het respect dat Christenen voor hun overleden naasten koesteren. De overledene maakt bij leven zelf de keuze tussen begraven en crematie.”(blz. 24), is vreemd omdat bij mijn weten cremeren bij Joden is verboden! Elders zegt hij: “In zeker opzicht mag de sjabbat worden vergeleken met de Christelijke zondag”(40). Als je al wilt vergelijken, past het om het andersom te doen. Ongenuanceerd is zijn beschrijving van andersgelovigen als hij schrijft: “Vrijwel alle gelovige Joden komen naar de synagoge. Logisch: ook katholieke, hervormde, protestantse en islamitische gelovigen bezoeken hun kerken en gebedsdiensten. De kerk voor Joden wordt synagoge (of ‘sjoel’) genoemd“ (90). “Joden lijken op christenen” (101), enz.
Joods leven noemt Blom relatief ‘ingewikkeld’, omdat Joods een veelomvattend begrip is. Veel boeken richtten zich volgens hem vooral op de Joodse geschiedenis en met name op de Jodenvervolging. Blom probeert juist het veelkleurige palet te beschrijven waaruit de Nederlandse joodse gemeenschap bestaat. Vreemd vind ik het dat er nergens een concrete Bijbeltekst vermeld wordt. De enige keer dat het gebeurt, betreft het een verwijzing naar Leviticus 22, een tekst over homoseksualiteit. Profeten komen in het hele boek niet voor. Het aardigst zijn nog de zes interviews, en de bijlagen met een (eigen) Joods woordenboek van 9 bladzijden, de Chronologie van de Jodenvervolging in Nederland (14 bladzijden), en 8 bladzijden Wetenswaardigheden. Blom heeft veel bronnen gebruikt. Na lezing onthoud ik vooral dat hij een omvangrijk en gevarieerd oeuvre op zijn naam heeft staan en ruim 1 miljoen boeken heeft verkocht. En dat er veel vormen van Joods leven bestaan. Maar dat laatste wist ik al.
Boekgegevens
Joods leven in de 21ste eeuw. Het dagelijkse joodse leven, feesten en gedenkdagen, interviews met liberale en orthodoxe joden; door Robert Jan Blom, Uitg. Aspekt/Soesterberg, ISBN 9789464626889, 274 blz. € 21,95
Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch
